3. Personeel
Uw personeel kan participeren in uw plannen, met aandelenopties kunt u uw personeel mede-eigenaar maken van uw bedrijf, dat kunt u doen om de betrokkenheid te vergroten maar ook om aan extra kapitaal te komen.
Het NPI onderscheidt de volgende vormen van financiële participatie:
- aandelen & certificaten van aandelen
- obligaties
- opties
- winstdeling
De meest verregaande vorm van financiële participatie is dat werknemers aandelen in het eigen bedrijf kopen. Door het bezit van de aandelen deelt de medewerker in de ontwikkeling van de aandeelhouderswaarde van zijn eigen bedrijf. Net als gewone aandeelhouders heeft hij zeggenschapsrechten (stemrecht) en vermogensrechten (dividend en koersontwikkeling van het aandeel). Werknemers lopen hetzelfde risico als gewone aandeelhouders. Het is daarom zaak de medewerkers van tevoren goed in te lichten over deze risico’s zodat ze achteraf niet voor onaangename verrassingen komen te staan. Met het aandeel krijgt de medewerker ook het recht op toegang tot de aandeelhoudersvergadering en daarmee verwerft hij een stukje medezeggenschap over de onderneming (stemrecht tijdens de aandeelhoudersvergadering).
Wat zijn de voor en nadelen?
3.1 Motieven
Een aantal motieven voor het invoeren van aandelenplannen:
- Aandelenplannen blijken zeer geschikt voor het binden en motiveren van personeel. Hun betrokkenheid wordt vergroot, terwijl nieuw talent een aantrekkelijke instapmogelijkheid wordt geboden. Ondernemingen kunnen hiermee gebruik maken van de capaciteiten van vaak hoogopgeleide werknemers in de aandeelhoudersvergadering. Dit werkt als aanvulling op de ondernemingsraad.
- Aandelen kunnen worden gebruikt als beschermingsconstructie tegen een vijandige overname. Hiervoor dienen de werknemers collectief over meer dan 5% van de aandelen te beschikken, een zogenaamd aanmerkelijk belang. De onderneming kan in dat geval in principe niet zonder medewerking van het werknemerscollectief worden overgedaan. Deze waarde wordt ook wel aangeduid als ‘nuisance value’.
- Aandelenplannen kunnen uitkomst bieden bij bedrijfsopvolging. Deze mogelijkheid wordt nog al eens gebruikt bij familiebedrijven waar de directeur-eigenaar met pensioen gaat. Om het voortbestaan van de onderneming te verzekeren kan hij zijn aandelenpakket stapsgewijs overdoen aan het management: een management buy-out (MBO)of wanneer management en personeel samen participeren in het risicodragende kapitaal: een management-employees buy-out (MEBO). Een bijkomend voordeel van werknemersparticipatie in het aandelenkapitaal is dat het vertrouwen wekt bij financiers en andere relaties van de onderneming.
- Met een emissie van aandelen aan het personeel kan de onderneming nieuw eigen vermogen aantrekken ter financiering van investeringen of overnames.
3.2 Voor- en nadelen van werknemersaandelen?
Hoewel deze opsomming verre van uitsluitend is, hierbij enkele voor- en nadelen:
Voordelen:
- Werknemers worden meer betrokken bij het bedrijf en uitgedaagd na te denken over hun rol en verantwoordelijkheid.
- Werknemers delen in de groei en waardeontwikkeling van het bedrijf. Ze ontvangen dividend en mogen bij gunstige resultaten rekenen op een koersstijging van de aandelen.
- Wanneer werknemers investeren in het bedrijf waar ze werken, is dat een vorm van ondernemerschap. De belangen van bedrijf en werknemers zullen veelal dezelfde blijken te zijn. Dit heeft een gunstige invloed op de sfeer en verhoudingen binnen de onderneming en met name op de productiviteit.
Nadelen:
- Zittende aandeelhouders zijn vaak bang dat hun deelname verwatert wanneer er in het kader van werknemersparticipatie nieuwe aandelen worden uitgegeven
- Aandelenbezit is nooit zonder risico. Het gevaar bestaat dat het geïnvesteerde (spaar) geld niet wordt terugverdiend.
- Het vormgeven van de met aandelen verbonden zeggenschap is een bewerkelijke kwestie. Hoewel in de praktijk bijna altijd een bevredigende oplossing wordt gevonden, voelen directeuren-grootaandeelhouders zich belemmerd in hun vrijheid van handelen wanneer werknemers medeaandeelhouder worden.
4.6 Beëindiging
Wat betreft de deelname van werknemers is het beëindigen van de participatie een belangrijk onderwerp en moet de keus gemaakt worden of het bedrijf de afname van aandelen of certificaten wil garanderen. De praktijk wijst uit dat participerende werknemers veel belang hechten aan zo’n exit-regeling. Bij BV’s is het in elk geval gebruikelijk dat werknemers die vertrekken, hun aandelen of certificaten verplicht aanbieden.
- Uitgifte van nieuwe aandelen
Voor de uitgifte van nieuwe aandelen is toestemming nodig van de algemene vergadering van aandeelhouders en dit moet notarieel worden vastgelegd. Door middel van de uitgifte van nieuwe aandelen trekt de onderneming kapitaal aan, echter zittende aandeelhouders zijn hier niet altijd blij mee want het betekent ook verwatering van hun bezit: het dividendbedrag moet vanaf nu immers over meer aandelen worden verdeeld.