De beste rechtsvorm

Juridische organisatie (rechtsvorm)

Iedere onderneming en rechtspersoon in Nederland moet zich inschrijven in het Handelsregister. Het begrip onderneming van de Kamer van Koophandel is vrij ruim. Bij inschrijving als eenmanszaak, commanditaire vennootschap of vennootschap onder firma bij de Kamer van Koophandel kunnen ondernemers meteen een BTW-nummer verkrijgen.

Welke rechtsvorm kiest u?

Als u een onderneming start, moet u een keuze maken over de vorm waarin u uw onderneming gaat uitoefenen: alleen of met anderen. De vorm die u kiest voor de uitoefening van uw onderneming, heet rechtsvorm. De rechtsvorm is belangrijk in verband met aansprakelijkheid en belastingverplichtingen. Er zijn belangrijke verschillen tussen een rechtspersoon en een onderneming die door uzelf, eventueel samen met anderen, wordt gedreven. Veel van die verschillen hebben te maken met aansprakelijkheid. Als u de onderneming zelf drijft of samen met anderen, bent u namelijk aansprakelijk voor de schulden van de onderneming. Bij een rechtspersoon bent u in principe niet aansprakelijk, maar is de rechtspersoon aansprakelijk. Daar staat dan wel tegenover dat u, eventueel samen met uw medeoprichters, kapitaal moet inbrengen in de rechtspersoon.
Criteria voor inschrijving van een onderneming
• De ondernemer verricht een ‘regelmatige maatschappelijke werkzaamheid’.
• De werkzaamheden worden tegen betaling verricht.
• De ondernemer treedt zelfstandig op, voor eigen rekening en risico.
• De ondernemer treedt openlijk op, in concurrentie met anderen.
• De ondernemer neemt deel aan het economisch verkeer in een georganiseerd verband, een op samenwerking gericht verband van mensen, kapitaal en/of goederen.
• Er wordt winst of kostenbesparing beoogd. Dit is ruimer dan het gebruikelijke begrip winst. Het gaat er niet om of de ondernemer daadwerkelijk winst maakt of kosten bespaart; als hij of zij dit maar als doel heeft.
Niet ingeschreven in het handelsregister worden:
• Ondernemingen die toebehoren aan een publiekrechtelijk lichaam: overheidsinstellingen,
• Ziekenhuizen en scholen voor zover deze geen privaatrechtelijke rechtspersoon zijn.
• Een eenmanszaak of maatschap waarin uitsluitend landbouw of visserij wordt uitgeoefend.
• Zodra er ook andere activiteiten zijn, zoals de verkoop van goederen die niet zelf zijn geproduceerd, is deze uitzondering niet meer van toepassing.
• Ondernemingen waarin uitsluitend straathandel in de vorm van venten wordt uitgeoefend door de ondernemer of leden van zijn gezin.
• Vrije beroepsbeoefenaren, tenzij het vrije beroep ‘bedrijfsmatig’ wordt uitgeoefend of in de vorm van een privaatrechtelijke rechtspersoon wordt beoefend.
Voorbeeld: een advocatenkantoor hoeft niet ingeschreven te zijn, tenzij de activiteiten op een bepaald ‘bedrijfsmatig’ niveau liggen (zie de zes ondernemingscriteria) of het kantoor in de vorm van een BV opereert.

Vrije beroepen

Een vrije beroepsbeoefenaar is iemand die wordt gevraagd om zijn individuele, persoonlijke kwaliteiten, die in het algemeen op artistiek of academisch/hbo-niveau liggen. In de praktijk is het onderscheid moeilijk aan te geven. Voor de uitvoeringspraktijk van de Kamers van Koophandel is de volgende lijst samengesteld van personen die als vrije beroepsbeoefenaar gelden: advocaat, accountant-administratieconsulent, alternatieve genezer, belastingconsulent, bouwkundig architect, dierenarts, fysiotherapeut, gerechtsdeurwaarder, huidtherapeut, huisarts, interieurarchitect, juridisch adviseur, kunstenaar, logopedist, medisch specialist, notaris, oefentherapeut Cesar/Mensendieck, organisatieadviseur, orthopedagoog, psycholoog, raadgevend adviseur, redacteur, registeraccountant, stedenbouwkundige, tandarts, tandartsspecialist, (al dan niet beëdigd) tolk-vertaler, tuin- en landschapsarchitect, verloskundige.
Een beroep dat hier niet op voorkomt, geldt in beginsel niet als ‘vrij beroep’, tenzij de onderneming/beroepsbeoefenaar anders aan kan tonen.

Freelancers en zzp’ers:

Een zzp’er (zelfstandige zonder personeel) voert op basis van een commerciële overeenkomst werkzaamheden uit voor verschillende opdrachtgevers. Hij heeft geen dienstbetrekking bij de opdrachtgever. Als de Belastingdienst of de UWV (achteraf) vaststelt dat u eigenlijk een dienstbetrekking had, kunt u als werknemer worden gezien. De opdrachtgever wordt dan geconfronteerd met de bijbehorende loonbelasting en/of premies. De belastingdienst en de UWV noemen de volgende voorwaarden voor een dienstbetrekking:
• Er is sprake van loon
• Er is sprake van verplichte persoonlijke arbeid (uzelf voert opdrachten uit)
• Er is sprake van een gezagsverhouding (de opdrachtgever bepaalt waar, wanneer en hoe het werk wordt verricht).
• Verder is sprake van een gezagsrelatie als de opdracht een essentieel onderdeel is van de bedrijfsvoering van de opdrachtgever of als de winstgevendheid van de onderneming van de opdrachtgever zonder de zzp’er in gevaar komt.

Eenmanszaak

Dit is voor veel starters de vorm om mee te beginnen, later kan de eenmanszaak worden omgezet in een BV. Bij een eenmanszaak drijft u de onderneming alleen. Dat is het geval als u een zelfstandig beroep (bijvoorbeeld notaris of huisarts) uitoefent of als u de enige eigenaar van uw bedrijf bent. U kunt dus ook een eenmanszaak hebben als u personeel in dienst heeft. Als u aan de eisen voor het ondernemerschap voldoet, bent u voor de inkomstenbelasting voortaan ondernemer. U kunt dus gebruikmaken van de speciale regelingen voor ondernemers.
Ook voor de BTW bent u zelf ondernemer en zijn de BTW-regels op u van toepassing.
Als u personeel in dienst neemt, krijgt u te maken met loonheffing en premies werknemersverzekeringen. De eenmanszaak is geen rechtspersoon. Als u een eenmanszaak heeft, bent u aansprakelijk voor de schulden van uw onderneming. Meer over de eenmanszaak.

Maatschap

In een maatschap oefent u een vrij beroep uit in samenwerking met anderen (uw ‘maten’), bijvoorbeeld in een artsenpraktijk of een tolkencentrum. U kunt zelf een samenwerkingscontract opstellen of u kunt een deskundige inschakelen. Elke maat van de maatschap die aan de criteria voldoet, is ondernemer voor de inkomstenbelasting en kan dus gebruikmaken van de speciale regelingen voor ondernemers. Voor de BTW is de maatschap de ondernemer. De BTW-regels zijn op de maatschap van toepassing. Als u namens de maatschap personeel in dienst neemt, krijgt de maatschap te maken met loonheffing en premies werknemersverzekeringen. De maatschap is geen rechtspersoon. Elke maat is voor een evenredig deel aansprakelijk voor alle schulden van de maatschap. De maatschap is een samenwerkingsvorm tussen twee of meer personen, die maten genoemd worden. Zij brengen ieder iets in, met het doel het voordeel dat daaruit voortvloeit gezamenlijk te delen. De inbreng kan arbeid, geld en/of goederen zijn. De maatschapvorm wordt gekozen door vrije beroepsbeoefenaren, zoals artsen, accountants of fysiotherapeuten.
Hoewel niet verplicht, is het wel aan te raden om de afspraken tussen de maten schriftelijk vast te leggen. Bij het opstellen van een maatschapcontract kan een accountant of een juridisch adviseur u behulpzaam zijn. Het is ook verstandig om het contract bij de notaris vast te leggen. In het maatschapcontract kunnen bijvoorbeeld de volgende afspraken worden vastgelegd:
• De inbreng van de maten.
• De winstverdeling. De winst wordt verdeeld in verhouding tot de inbreng, tenzij in het maatschapcontract een andere regeling is overeengekomen. Het is verboden te regelen dat de gehele winst slechts aan één maat toekomt.
• De verdeling van de bevoegdheid. Ieder van de maten is bevoegd beheersdaden te verrichten, tenzij een andere regeling is overeengekomen. Daden van beheer zijn handelingen die tot de normale gang van zaken van de maatschap worden gerekend. Alle handelingen die hierbuiten vallen, kunnen alleen door de maten gezamenlijk worden verricht. In het maatschapcontract kunnen de bevoegdheden op een andere wijze worden geregeld.
• Afspraken over voortzetting van de activiteiten bij beëindiging van de maatschap.
De maatschap wordt niet ingeschreven in het Handelsregister, omdat de maatschap geen bedrijf uitoefent. De maatschap wordt immers gekozen door vrije beroepsbeoefenaren. In het handelsregister staan alleen bedrijven ingeschreven en geen beroepsbeoefenaren.

Aansprakelijkheid bij maatschap

Iedere maat die daartoe is bevoegd, kan namens de maatschap een overeenkomst sluiten, waarna alle maten aansprakelijk zijn voor gelijke delen. Heeft een maat echter onbevoegd gehandeld, dan zijn de overige maten in beginsel niet aansprakelijk en heeft de onbevoegd handelende maat slechts zichzelf gebonden.
Bij de maatschap is er in principe geen sprake van een afgescheiden vermogen (een vermogen dat is afgescheiden van het privé-vermogen van de maten). Crediteuren (schuldeisers) van de maatschap kunnen bij de individuele maten uitsluitend terecht voor gelijke delen. Schuldeisers van de maatschap hebben volgens de wet geen voorrang op privéschuldeisers.
Iedere maat betaalt afzonderlijk inkomstenbelasting over het eigen deel van de winst. Iedere maat wordt door de belastingdienst in principe gezien als zelfstandig ondernemer. Een maat is geen werknemer en valt niet onder de werknemersverzekeringen. Dit betekent dat de maat zelf verantwoordelijk is voor dekking van het arbeidsongeschiktheidsrisico.
Volgens de wet eindigt de maatschap als één van de maten uittreedt of overlijdt. Om het voortbestaan van de maatschap veilig te stellen, kunnen in het maatschapcontract regelingen worden opgenomen die het de overblijvende maten mogelijk maken de maatschap (al dan niet met een nieuwe maat) voort te zetten.

Vennootschap onder firma (vof)

U begint een onderneming samen met anderen (de firmanten of vennoten). U kunt zelf een samenwerkingscontract opstellen of u kunt een deskundige inschakelen. Iedere vennoot die aan de eisen voor ondernemerschap voldoet, geldt voor de inkomstenbelasting als ondernemer. Hij kan dus gebruikmaken van de speciale regelingen voor ondernemers, als hij voldoet aan het urencriterium (zie hoofdstuk 16). Voor de BTW is de vof als geheel ondernemer. Als u bijvoorbeeld met z’n drieën een vof vormt, bent u alle drie ondernemer voor de inkomstenbelasting, maar is de vof als geheel ondernemer voor de BTW. Als u namens de vof personeel in dienst neemt, krijgt de vof te maken met loonheffing en premies werknemersverzekeringen. De vof is geen rechtspersoon. Elke vennoot is hoofdelijk aansprakelijk voor het geheel van alle schulden van de vof.

Man-vrouwfirma

Een speciale vorm van de vof is de man-vrouwfirma: u begint samen met uw partner een onderneming. Voor de man-vrouwfirma gelden dezelfde regels als voor de vof. Als u en uw partner dus beiden voldoen aan de eisen voor het ondernemerschap, is ieder van u voor de inkomstenbelasting ondernemer. Als u aan het urencriterium voldoet, kan ieder van u gebruikmaken van de speciale regelingen voor ondernemers.
Bij partners die samen een onderneming in de vorm van een vof uitoefenen, is soms sprake van een zogenoemd ongebruikelijk samenwerkingsverband. Dat betekent dat personen die niet elkaars partner zijn of anderszins in (familie)relatie tot elkaar staan, een dergelijk samenwerkingsverband nooit zouden aangaan. Een duidelijk voorbeeld van een ongebruikelijk samenwerkingsverband is een vennootschap onder firma tussen een tandarts en een tandartsassistente. Als er vervolgens sprake is van een ongebruikelijk samenwerkingsverband, kan het zijn dat een van de partners niet voldoet aan het urencriterium. Of dat zo is, hangt af van de werkzaamheden die u verricht met uw partner. Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘hoofdactiviteiten’, ‘niet-ondersteunende werkzaamheden’ en ‘overige werkzaamheden’. Zijn de niet-ondersteunende werkzaamheden ongelijk verdeeld, dan tellen de uren van de partner niet altijd mee voor zijn urencriterium. De partner die niet voldoet aan het urencriterium, komt niet in aanmerking voor de speciale ondernemersfaciliteiten. De regels voor de BTW, de loonheffing en de premies werknemersverzekeringen zijn hetzelfde als bij de vof.
De man-vrouwfirma is geen rechtspersoon. Ieder van de partners is met zijn persoonlijke vermogen hoofdelijk aansprakelijk voor het geheel van de schulden van de firma. Dit geldt ook als u niet in gemeenschap van goederen bent gehuwd.

Commanditaire vennootschap (CV)

Voor een C.V. gelden grotendeels dezelfde regels als voor een vof. Het verschil is dat een C.V. behalve de gewone vennoten (de ‘beherende’ vennoten) ook nog zogenoemde stille vennoten heeft. De stille vennoten brengen geld in de C.V. in, maar bemoeien zich niet met de verdere gang van zaken. Iedere beherende vennoot die aan de eisen voldoet, geldt voor de inkomstenbelasting als ondernemer. Als hij voldoet aan het urencriterium, kan hij dus gebruikmaken van de speciale regelingen voor ondernemers. De stille vennoot is geen ondernemer, omdat hij niet rechtstreeks aansprakelijk is voor de schulden van de onderneming. De inkomsten van deze vennoot worden wel belast als ‘winst uit onderneming’ en hij komt ook in aanmerking voor ondernemingsfaciliteiten die te maken hebben met investeringen (willekeurige afschrijving en investeringsaftrek). Op de overige ondernemingsfaciliteiten heeft de stille vennoot geen recht.
Van een besloten C.V. is sprake als toetreding of vervanging van commanditaire vennoten alleen kan plaatsvinden met toestemming van alle vennoten. Bij een open C.V. hoeft ten minste één vennoot geen toestemming te geven. De open C.V. is zelfstandig belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting.
Voor de BTW is de C.V. als geheel ondernemer. De BTW-regels zijn op de C.V. van toepassing. Als u namens de C.V. personeel in dienst neemt, krijgt de C.V. te maken met loonheffing en premies werknemersverzekeringen. Neem voor meer informatie over belastingheffing bij een C.V. contact op met de Belastingdienst.
De C.V. is geen rechtspersoon. Elke beherende vennoot is met zijn persoonlijke vermogen hoofdelijk aansprakelijk voor het geheel van de schulden van de C.V. De stille vennoten lopen het risico hun ingebrachte kapitaal te verliezen. Voor de schulden van de C.V. zijn zij alleen hoofdelijk aansprakelijk als zij zich toch bemoeien met de gang van zaken in de onderneming of als hun naam gebruikt wordt in de C.V.

BV

Een BV oprichten is een stuk eenvoudiger dan vroeger. Ook heeft u meer mogelijkheden om een BV naar eigen wens in te richten. Onder andere de volgende zaken zijn veranderd:
• U heeft geen minimum(start)kapitaal meer nodig.
• U kunt stemrechtloze of winstrechtloze aandelen uitgeven. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn bij uitgifte van aandelen aan werknemers, familieleden of financiers.
• U mag besluiten nemen buiten de algemene vergadering om. Op die manier kan de BV sneller handelen.
• U mag buiten Nederland vergaderen.
• U kunt zelf kiezen om de overdracht van aandelen wel of niet te beperken.
Een notariële akte van oprichting, met onder meer de statuten van de BV, is nog wel nodig.
Als u een eenmanszaak heeft bent u privé aansprakelijk voor de schulden van uw bedrijf. Met een BV bent u in principe niet privé aansprakelijk voor de schulden van de BV. Ook fiscaal is er voor een starter niets veranderd. Een eenmanszaak of vof is voor veel starters nog steeds fiscaal de meest interessante rechtsvorm vanwege de aftrekposten in de inkomstenbelasting. Of een BV fiscaal aantrekkelijk is, hangt onder andere af van de hoogte van uw winst, maar vooral of u de winst in de BV laat of deze uitkeert.

Rol van de aandeelhouder

Bedrijven die meerdere aandeelhouders hebben kunnen de zeggenschap van de aandeelhouders aanpassen. Sommige aandeelhouders (zoals banken ) zijn uit te sluiten van het bestuur. Ook het omgekeerde kan: iemand kan in het bestuur zitten zonder geld in te leggen. Aandeelhouders met een minderheidsbelang worden beschermd. Zo moeten alle aandeelhouders het eens zijn over statutaire wijziging van de medezeggenschap van aandeelhouders.
Crediteurenbescherming
Letterlijk staat er in de wet: “Uitkeringen aan aandeelhouders (…) mogen niet worden gedaan indien het vermogen van de vennootschap negatief is of door de uitkering negatief zou worden.” Ook als de aandeelhouder kan vermoeden dat de BV de schulden binnen een jaar niet meer kan betalen, mag er geen uitkering plaatsvinden aan de aandeelhouders. De sanctie is dat de bestuurders onzorgvuldig handelen kan worden verweten en ‘in privé’ aansprakelijk zijn voor de schulden.
Voor de oprichting schakelt u een notaris in. In de notariële akte wordt onder meer vastgelegd hoeveel aandelen elk van de oprichters in de B.V. krijgt. In de nieuwe wetgeving kunnen de statuten voor elkeBV op maat worden gemaakt. Aanpassen van de statuten is niet verplicht, maar vaak wel noodzakelijk om te profiteren van de geboden flexibiliteit en vrijheid. Vaak moeten dan ook andere zaken die hiermee samenhangen worden aangepast, zoals aandeelhoudersovereenkomsten en de kapitaalstructuur.

Gebruikelijk loon directeur BV

Als u zich geen of een ongebruikelijk laag salaris laat betalen, kan de Belastingdienst toch rekening houden met een zogenoemd gebruikelijk loon. Over dit gebruikelijk loon moet dan loonheffing worden betaald. Dit loon bedraagt ongeveer 44.000 euro. Als de BV dividend uitkeert op uw aandelen, houdt de BV dividendbelasting in. Bent u zelf eigenaar van de BV, dan bent u niet verzekerd voor de werknemersverzekeringen. Dat geldt doorgaans ook voor meewerkende familieleden.
Meer informatie hierover krijgt u bij uw UWV-vestiging. De BV is een rechtspersoon en is daarom in principe zelf aansprakelijk voor haar schulden. Maar als directeur of eigenaar kunt u bij wanbeheer ook aansprakelijk worden gesteld.

Werkt u voor start-ups? Dan geldt vanaf 1 januari 2017 een versoepeling van de gebruikelijkloonregeling. U mag in dat geval het wettelijk minimumloon nemen als gebruikelijk loon. Of, als dat lager is, het loon uit de meest vergelijkbare dienstbetrekking. Dit laatste moet u aannemelijk maken.

Stichting of vereniging

Stichtingen en verenigingen worden in bepaalde gevallen ook als onderneming beschouwd. Uw stichting of vereniging betaalt dan over de winst vennootschapsbelasting.
Wanneer bent u ondernemer voor de inkomstenbelasting?
Als bestuurder van een stichting of vereniging kunt u in bepaalde gevallen aansprakelijk worden gesteld voor de belastingschulden van de stichting of vereniging. Neem voor meer informatie contact op met de Belastingdienst. Voor de BTW is de stichting of vereniging ondernemer als zij voldoet aan de eisen van het ondernemerschap. De BTW-regels zijn op de stichting of vereniging van toepassing.

Notaris/Huwelijkse voorwaarden

Bij een huwelijk of een geregistreerd partnerschap bestaat in principe een gemeenschap van goederen. Beide partners zijn eigenaar van elkaars geld en goederen. Dat betekent dat de schulden van een van de ene partner ook de schulden van de andere partner zijn. Als een van de partners een eenmansbedrijf heeft of maat is in een maatschap, vennoot is in een VOF is dat vooral belangrijk. Dit zijn rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid, in deze soort bedrijven is de eigenaar namelijk aansprakelijk met zijn hele vermogen. Ook met zijn particuliere vermogen, en het vermogen van zijn partner. Schuldeisers kunnen dus ook de partner aansprakelijk stellen voor de schulden van het bedrijf.
Andersom bestaat er een gevaar dat de onderneming aangesproken kan worden voor de schulden van de andere partner.
Als de relatie eindigt kan dat ook nare gevolgen hebben voor de onderneming. Van groot belang is dat bij echtscheiding de continuïteit van de onderneming geen gevaar loopt. De verdeling van de boedel bij een scheiding kan het einde van de onderneming betekenen. Ook als u een BV hebt kan de verdeling van de aandelen tussen u en uw scheidende partner het einde van de BV betekenen. U bent dan de helft van de waarde van het bedrijf kwijt.
Een manier om dat te voorkomen is het opstellen van huwelijkse voorwaarden. Huwelijkse voorwaarden worden bij voorkeur vóór het huwelijk gemaakt. Huwelijkse voorwaarden kunnen ook worden opgesteld als u al een poosje getrouwd bent of al een tijd geregistreerd samenwoont. Huwelijkse voorwaarden kunnen ook worden opgeheven, bijvoorbeeld na pensionering van de partner/ondernemerheer, om de gemeenschap van goederen van toepassing te laten worden.
Als een echtgenoot die in algehele gemeenschap van goederen getrouwd is failliet gaat, wordt in dat faillissement àlles betrokken wat die echtgenoten samen hebben. Is die echtgenoot echter buiten gemeenschap van goederen gehuwd, wat bij huwelijkse voorwaarden geregeld kan worden, dan blijft alles wat op naam staat van de andere echtgenoot én dat door de andere echtgenoot is betaald, buiten het faillissement.
Het opstellen van die voorwaarden is een kwestie van goed overleggen tussen u en uw echtgenoot, met hulp van de notaris. De akte van huwelijksvoorwaarden moet door een notaris worden opgemaakt. Hij kan u goed adviseren bij het afwegen tussen de belangen van de betrokken echtgenoten en de onderneming. En vraag de notaris ook om advies over de rechtsvorm van uw onderneming.